Eind juli zond NPO Andere tijden sport een programma uit over de Nederlandse topsporter en oorlogsmisdadiger Osendarp: ‘De foute sprinter’.
Dat hij een topsporter op hardloopgebied was bleek in 1936 toen hij op de OS in Berlijn derde werd bij de 100 meter sprint. Jesse Owens, een zwarte Amerikaanse atleet, won maar Hitler wilde hem de medaille niet persoonlijk uitreiken. Osendarp kreeg als grote blonde man veel meer aandacht van de nazi’s.
In de oorlog was er minder gelegenheid om te sporten en Tinus (M.B.) Osendarp werd in Den Haag politieagent, ging bij de NSB en de SD, en hij werd later ook SS’er.

Hij nam deel aan talrijke arrestaties van Nederlanders, die hij ook fotografeerde. De foto’s waren bedoeld voor de SD-herkenningsdienst maar ook om vast te stellen of de gearresteerden misschien joods waren.
Osendarp ging bij die arrestaties niet zachtzinnig te werk, integendeel.
In het boek Het Hannibalspiel van Jan van Lieshout (1980) lezen we hoe de leden van een Belgisch-Nederlandse verzetsgroep op ruwe wijze uit de gevangenis in het Maastrichtse franciscanenklooster opgehaald worden en in de trein gezet werden:
” … Allen vertoonden sporen van mishandeling.
Vught bleek het eindstation, Haaren de eindbestemming.
Aan het einde van een brede beukenlaan stopten de overvalwagens. Mannen en vrouwen werden geteld, herteld, gefotografeerd door de indertijd bekende Nederlandse hardloper Tinus Osendarp en ingesloten in de kamertjes, waar zich voordien filosofie- en theologiestudenten. voorbereidden op het priesterschap.
In september 1941 had rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart het groot-seminarie gevorderd. In vier dagen tijd moest het gebouw worden ontruimd. De kamertjes werden van een dubbele deur voorzien, de ramen grotendeels dichtgemetseld. […] Eind november 1942 kwamen daar de slachtoffers van het Hannibalspiel bij. Zij die in Rotterdam waren ingesloten, volgden enkele weken later. … ”

Adriaan Venema citeert in zijn boek Osendarp (1990) Hans Teengs Gerritsen die vertelt dat hij in 1942 als gevangene in Den Haag moest voorkomen. “Men wilde van mij een foto maken Om te kijken van welk ras ik was. Staat goddomme die Osendarp achter de camera.”
Osendarp sportte en sprintte in de oorlog, naast zijn werk, gewoon door en trainde jonge atleten.

Venema vermeldt ook een aantal gevallen van arrestaties in de laatste oorlogsjaren waarbij door Osendarp en zijn meerderen, Leemhuis en Munt, geschoten werd op gearresteerden.
Bij de rechtszaak tegen Osendarp werd in 1948 vastgesteld dat hij bewijsbaar aan 26 arrestaties deelgenomen had, tien van de gearresteerden zijn omgekomen in concentratiekampen.
Osendarp: “Voor wat betreft de straf die deze mensen werd opgelegd, kan ik geen verantwoording nemen, daar ik deze gezocht nog [!] gewild heb. Ik heb slechts datgene gedaan wat mij is opgedragen en wat ik volgens mijn opvatting ook verplicht was te doen.”
Hij werd veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf en vroeg een paar keer gratie aan die steeds afgewezen werd. Na vier jaar kreeg hij (en zo’n 600 andere veroordeelden) een aanbod voor een soort dwangarbeid waarbij zijn gezin een volwaardig weekloon zou krijgen. Hij ging in Limburg in de mijnen werken. In 1952 werd hij al in vrijheid gesteld maar omdat hij niet terug naar de politie kon en nergens anders werk kreeg bleef hij in de mijn werkzaam. In 1972 ging hij met vervroegd pensioen.

Rien Paijmans van de Gedenkplaats citeert/noteert in zijn (niet-uitgegeven) chronologisch overzicht van de gebeurtenissen in en rond de Polizei- und Untersuchungsgefängnis Haaren bij het onderwerp over de leiding en bewaking van Haarendaal:
“En de Nederlandsche hardloper Tinus Osendarp, veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf na vier jaar weer vrij (86 jaar oud + 18-06-2002)”.

Gerard Monté
vrijwilliger bibliotheek