Adam in Ballingschap

De preventieve gijzelaars van Haaren namen al vlot na hun aankomst in Haaren het initiatief om een interne nieuwsbrief te maken. Met een stencilmachine werden er meerdere exemplaren van gemaakt, die onder de gijzelaars verspreid werden.

Ter inleiding (in de linkerkolom op pagina 1 van het eerste nummer) lezen we: Dit blad wil zijn ons blad; ons aller blad. Het wil een band temeer zijn, die ons samenbindt naast het bijeengebracht zijn op eenzelfde terrein, in dezelfde levensomstandigheden (…). No 1 werd gedateerd 15 augustus 1942. De periodiek had toen nog geen pakkende titel. Bovenaan lezen we de kop Kampblad van het Groot-Seminarie Haaren N/Br. Met die titel was de eerste redactie niet tevreden. Ook op pagina 1, nu in de rechter kolom, lezen we onder Prijsvraag dat er aan alle geïnterneerden in ons kamp gevraagd wordt een naam voor het blad te verzinnen. Inzendingen moesten vóór 19 augustus van dezelfde maand aangeleverd worden bij redactielid dominee O.G. Heldring.

Pagina 1 van kampblad No 2 doet verslag van de procedure rond de naamgeving: Het aantal inzendingen bedroeg zestien, dus niet overweldigend, gezien het aantal vroede mannen en scherpzinnige geesten, Haaren bijeengebracht. De beslissende redactie vond niet alle voorstellen even pakkend. Zeker vermeldenswaard is het voorstel dat met de tweede plaats bekroond werd: Ons Semi-naar verblijf. Winnaar was het voorstel van W.A. Petri die de naam Adam in Ballingschap voorstelde. Vanaf het tweede nummer van het kampblad prijkt deze naam bovenaan alle eerste pagina’s.

Tussen 15 augustus 1942 en 23 januari 1943 verschenen tweeëntwintig afleveringen. Feitelijk zijn het er eenentwintig. Het laatste nummer werd een dubbelnummer genoemd en vermeldt bovenaan, dat het zowel nummer 21 als 22 omvat. Die dubbeluitgave en ook het nummer 20 verschenen niet in Haaren. Op 6 november 1942 werden er al 197 gijzelaars overgeplaatst naar Beekvliet en op 17 december mochten er 109 personen naar huis. Op 11 januari 1943 werden de laatste nog overgebleven gijzelaars overgebracht naar Beekvliet, waarna Kamp Haaren geen preventieve gijzelaars meer had. De kampbladen 20 (gedateerd 19 januari 1943) en 21/22 (gedateerd 23 januari 1943) verschenen dus in Sint-Michielsgestel. Bij het laatste nummer is dat wel heel duidelijk. Aan de kop werden de woorden Kampblad Beekvliet Sint-Michielsgestel toegevoegd.

Kop van ‘Adam in Ballingschap’, No. 16. Met de namen van de gijzelaars, waaronder de redactieleden, die dit kampblad vervaardigden, verschenen op 12 december 1942

De nummers van Adam in Ballingschap doen verslag van wat er binnen het Haarense (lees voor het laatste nummer Beekvlietse) prikkeldraad gebeurde. Er staan liederen en gedichten in, weetjes, aankondigingen en verslagen van sportevenementen, van voordrachten en voorstellingen op het toneel van de aula, van lessen die gijzelaars elkaar onderling gaven, de viering van Kerst wordt beschreven, er staan grapjes in, een lijst van beroepen van de gegijzelden, een tentoonstellingsrecensie, advertenties, enz, enz. Ook al valt het op dat er niets geschreven wordt over de contacten tussen de kampleiding/bewakers en de gegijzelden (zonder twijfel was dat de redactie streng verboden), samen geven de verschenen kampnummers ze een heel aardig beeld van wat er dagelijks in Haaren georganiseerd werd.
Er zijn meerdere originele kampkrantseries bewaard gebleven. Een reeks werd door de Gedenkplaats Kamp Haaren overgedragen aan het BHIC in Den Bosch (toegangsnummer 2197, inv.nr. 73). Daarvan werden de scans gemaakt die zowel op de site daar, als op deze site te lezen zijn.

In 2001 werd door de toenmalige bestuursleden van de Stichting Vriendenkring Haaren 1940-1945 A.J.M. (Anton) van Hedel en M.H.J. (Rien) Paijmans het initiatief genomen om de kampbladen in facsimile uit te geven. Dit leidde tot de publicatie ‘Adam in Ballingschap’ : Kampkranten Haaren – St. Michielsgestel 15 augustus 1942 – 23 januari 1943. De bundel van 124 pagina’s bevat niet alleen de kampkranten, maar ook een aantal illustraties, waaronder enkele tekeningen van gijzelaar en kapelaan G. Soons.
Marc Hameleers