De oprichting van de ‘Gedenkplaats Kamp Haaren’
De eerste ideeën tot de oprichting van de Gedenkplaats ontstonden eind april 1995. Toen leende Adri Wijnen (een neef van de Englandspielagent Joseph Bukkens en enkele jaren later secretaris van het eerste bestuur) bij de plaatselijke bibliotheek het boekje: ‘Zo ben je daar’ van schrijfster Tineke Wibaut-Guilonard. Daarin las hij over de ervaringen van de destijds nog jonge vrouwen Hetty Voûte en Gisela Wieberdink-Söhnlein, tijdens hun gevangenschap in Kamp Haaren en over hun contacten met de gevangenen van het ‘Englandspiel’. Adri Wijnen deed op dat moment onderzoek naar dit spionage- en contraspionage netwerk. Via de toenmalige beheerder van het Nationaal Monument Vught kwam hij in contact met Hetty Voûte. Zijn onderzoek resulteerde vervolgens in 2002 in de uitgave van het ‘Oorlogsdagboek van Joseph Bukkens’.
Medio 1997 belde Hetty naar Adri, met de vraag of hij wat wilde doen om in Haaren ‘iets’ van de grond te krijgen. Hij zei ja, niet overziend wat dat los zou gaan maken. Ze namen zich voor in gesprek te gaan met de directie van ‘Huize Haarendael’, wat destijds een tehuis voor mensen met een verstandelijke beperking was. Op vrijdag 6 februari 1998 spraken Hetty Voûte, Gisela Wieberdink-Söhnlein en Adri Wijnen af in een cafetaria in Haaren, om daarna het genoemde gesprek aan te gaan. Dat gesprek verliep in een warme sfeer. Alle medewerking werd toegezegd. Het verzoek om een ruimte beschikbaar te stellen om een ‘Gedenkplaats’ in te richten werd goedgekeurd.
Op 9 september 1998 werd de stichtingsakte van de ‘Stichting Vriendenkring Haaren 1940–1945’ ondertekend.
De oprichters daarvan waren:
Anny Dahmen, voorzitter (dochter van gefusilleerde gevangene)
Jan Kreeuwen, penningmeester (ex-gevangene)
Adri Wijnen, secretaris (neef van ex-gevangene)
Hetty Voûte, bestuurslid (ex-gevangene)
Gisela Wieberdink-Söhnlein, bestuurslid (ex-gevangene)
Adèle Mannaerts, bestuurslid
Jan van Kollenburg, bestuurslid (vertegenwoordiger van Cello)
Leonie van Rooij-Overgoor, bestuurslid (ex-gevangene)
Doel van de stichting was (en is nu nog steeds): ‘Een waardige plaats in te richten en in stand te houden in het voormalige Groot Seminarie te Haaren, teneinde de geschiedenis van de gevangenen uit de periode van 1940 tot 1945 te bewaren en voorts alles wat er rechtstreeks of zijdelings mee verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin van het woord.’
In de beginfase kreeg de stichting het voorportaal van de kapel op Haarendael en de oorspronkelijke verhoorkamer ter beschikking om in te richten als expositieruimte. De intentie was om elk jaar een herdenkingsdag te houden en een expositie in te richten, telkens met een ander onderwerp.
Inmiddels had de initiatiefgroep versterking gekregen van meerdere oud-gevangenen en een aantal medesupporters die, elk met eigen vaardigheden, hard aan de totstandkoming werkten. Er moest veel gebeuren: onderzoek doen, materialen verwerven, fondsen benaderen om de gestelde doelen waar te kunnen maken, het aanschrijven van en contacten leggen met oud-gevangenen, nabestaanden, donateurs, leveranciers, instanties, enz. enz.
Op 13 mei 2000 was het zover: de feestelijke opening van de gedenkplaats. Bij de invulling van de openingsplechtigheid was rekening gehouden met de mogelijkheden en beperkingen die er waren, zoals de beschikbare ruimte en de gevorderde leeftijd van de oud-gevangenen. Een koor en ensemble zorgden voor muzikale afwisseling en vendelzwaaiers maakten een kleurrijke overgang van de toespraken naar de ernst bij het ontsteken van de gedenkkaars. Deze werd ontstoken door de ex-gevangenen: Leonie van Rooij-Overgoor en Jan Kreeuwen. De eerste expositie die tegelijkertijd geopend werd, had als thema ‘Gijzelaars’. Hetty Voûte maakte het helaas niet meer mee. Ze overleed op 16 januari 1999, iets meer dan een jaar voor de opening.
(NB. Herinneringen van Adri Wijnen vormden de basis voor dit stuk).
Hoe is de situatie nu?
Door de jaren heen groeide de ‘Gedenkplaats Kamp Haaren’ uit tot een bijna volwaardig museum en een waardige gedenkplaats, zoals de organisatoren dat in de negentiger jaren voor ogen hadden. Veel onderzoek is inmiddels gedaan, belangstellenden ontvangen en heel wat tentoonstellingen zijn gehouden. Dit alles met dank aan vele vrijwilligers, die hiervoor hun vrije tijd hebben opofferden en dat nog steeds doen. En een deel van hun onderzoeksresultaten werd gepubliceerd in enkele boeken (zie hiervoor: onder de rubriek activiteiten de subrubriek eigen publicaties).
Ondanks de grote brand van 31 augustus 2019 is de ‘Gedenkplaats Kamp Haaren’ nog altijd een levende stichting, met een actief bestuur en circa vijfentwintig vrijwilligers. De brand had veel gevolgen. Veel activiteiten moesten worden opgeschort (spreekbeurten op locaties elders bleven we wèl doen). Er waren originele stukken beschadigd, soms zelfs compleet verbrand. En het oude groot-seminarie was grotendeels ingestort. We moesten naar een ander onderkomen. De gemeente Haaren bood de Gedenkplaats de oude brandweerkazerne aan het Gildepad aan. Daar zaten we een paar jaar. Het was niet ideaal. Het was vrijwel onmogelijk daar activiteiten te organiseren en belangstellenden te ontvangen. In het najaar van 2022 verhuisden we opnieuw. Nu naar het oude gemeentehuis aan het Mgr. Bekkerplein. Daar hebben we de meeste activiteiten weer opgepakt. We houden weer vriendendagen, er worden rondleidingen gehouden, schoolklassen ontvangen, films gedraaid en er zijn weer een hoop dingen te bekijken. Natuurlijk hopen we terug te gaan naar Haarendael. Maar dat zal nog wel enkele jaren duren. Voordat het zover is, zal daar eerst veel ge- en verbouwd moeten worden. Wel hopen we u binnenkort op het Mgr Bekkersplein te mogen begroeten.