Toekomst Gedenkplaats Kamp Haaren

Na de verwoestende brand op Haarendael in augustus 2019 zijn we, via een tussentijds verblijf in de oude brandweerkazerne van de voormalige gemeente Haaren, gehuisvest in het voormalige gemeentehuis van Haaren.
Daar hebben we inmiddels de boel redelijk op orde en kunnen we elke maandagmorgen, en daarnaast op afspraak, weer ( groepen) mensen ontvangen.
Terugkeer naar de oorspronkelijke plaats op Haarendael is ons uiteindelijke doel.
Inmiddels maakt Haaren deel uit van de gemeente Oisterwijk.

Omslag van de nota ‘Ontwikkelkader Landgoed Haarendael’, geschreven i.o.v. de Gemeente Oisterwijk, illustratie Ingeborg Thoral (Mixst Urbanisme), d.d. 23-05-2023.

De gemeenteraad van Oisterwijk heeft in juli jl. inmiddels een Ontwikkelkader voor de toekomst van Haarendael vastgesteld.
Hierin wordt uitgegaan van en rekening gehouden met de drie tijdslijnen in de geschiedenis van Haarendael: het Groot-Seminarie, Gijzelaars en Gevangeniskamp gedurende WO II en Kinderinternaat en Zorginstelling.
Verschillende zaken, die met deze tijdslijn samenhangen, krijgen in dit Ontwikkelingkader een plaats, zoals de Hofstede, het Koetshuis, de breviertuin, de Mariagrot, de kapel, de Poort der Zuchten en de oprijlaan.
De cultuurhistorische, landschappelijke en maatschappelijke waarden, die dit complex bevat, worden in dit Ontwikkelkader uitvoerig beschreven en gedocumenteerd.
Hieronder volgt een letterlijke weergave van een stukje uit dit uitvoerige Ontwikkelkader, waarin over de Gedenkplaats wordt gesproken.

Te nemen stappen bij de ontwikkeling van het landgoed Haarendael. Illustratie uit de nota ‘Ontwikkelkader Landgoed Haarendael’, p. 65, geschreven i.o.v. de Gemeente Oisterwijk, illustratie Ingeborg Thoral (Mixst Urbanisme), d.d. 23-05-2023.

Kansen voor behoud en versterking van de maatschappelijke waarden

• Gedenkplek: de kennis en verhalen over het Kamp Haaren worden in de kapel opnieuw ontsloten, gedacht en doorgegeven. Hierbij spelen de artsen- en verhoorkamer een bijzondere rol; deze zijn nog authentiek en vormen een representant van wat hier in de Tweede Wereldoorlog gebeurde. Mogelijk kan er ook een relatie worden gelegd met andere plekken waar de geschiedenis van de gijzelaars mee is verbonden, zoals Kamp Vught en het kleinseminarie Beekvliet in Sint-Michielsgestel.

Haarendael was altijd een grotendeels afgezonderd gebied – een groene enclave – temidden van het omliggende agrarische landschap. Eerst meer dan een eeuw lang door geestelijken (in opleiding) en hun personeel. Dan tijdens de onderbreking in de tweede wereldoorlog door de Duitsers en hun gevangenen, onze verzetsmensen. En tenslotte door mensen met een verstandelijke beperking (Cello periode).

Voorbeeld van mogelijke ontwikkeling van het landgoed Haarendael. Illustratie uit de nota ‘Ontwikkelkader Landgoed Haarendael’, p. 70, geschreven i.o.v. de Gemeente Oisterwijk, illustratie Ingeborg Thoral (Mixst Urbanisme), d.d. 23-05-2023.

Het Ontwikkelkader stelt voor om het terrein naar buiten toe te openen; met een extra verbinding naar het dorp Haaren en met een gemixt programma voor een gemixte samenleving. Landgoed Haarendael wordt een plek waar iedereen zich thuis voelt, met een programma dat zich voegt in de huidige tijdsgeest.

Als bestuur kunnen wij alleen maar gelukkig zijn met deze ontwikkelingen op het landgoed en met een betere ontsluiting en daarmee een betere toegankelijkheid en zichtbaarheid van onze Gedenkplaats in de toekomst.

Aanbevelingen bij de verdere uitwerking bij de ontwikkeling van het landgoed Haarendael. Illustratie uit de nota ‘Ontwikkelkader Landgoed Haarendael’, p. 87, geschreven i.o.v. de Gemeente Oisterwijk, tekst Ingeborg Thoral (Mixst Urbanisme), d.d. 23-05-2023.

Voor degenen, die verder willen lezen, hoe men een en ander wil bereiken, volgen hieronder de vier hoofdingrepen, die de gemeente hiervoor meent te moeten doen.

1. Versterken van het groene kader. Het groene grotendeels omsloten kader van het landgoed dat gevormd wordt door een houtwal wordt waar nodig aangevuld met opgaande beplanting. Ook krijgt het landgoed een nieuwe (extra) fysieke verbinding met het dorp Haaren. Deze langzaamverkeerroute loopt vanuit de dorpsrand van Haaren via de beek de Raamse Loop naar de zuidwesthoek van het landgoed.
2. Terugbrengen van de voormalige functie van de oprijlaan. De oprijlaan krijgt zijn functie als hoofdentree voor alle verkeer terug, dus ook voor gemotoriseerd verkeer. Dit betekent dat het landgoed via de Raamse Akkers niet meer met de auto te bereiken is, maar wel door hulp- en nooddiensten en de vuilniswagen. De laanbeplanting wordt weer in ere hersteld daar waar er gaten zijn gevallen.
3. Terugbrengen van de driedeling in het terrein, inclusief slotgracht. De oorspronkelijke driedeling van voorterreinen, tuinen rondom het hoofdgebouw en breviertuin achter het hoofdgebouw wordt ruimtelijk versterkt, zowel in beeld als sfeer. Een belangrijk ingrediënt daarbij is de slotgracht, die op de grens van de voorterreinen met de ruimte om het hoofdgebouw lag.
4. Een parklandschap maken met daarin enkele gebouwen. De voorterreinen worden ontwikkeld naar een nieuw belevingslandschap. De gebouwen voegen zich op een acupunctuurachtige wijze in dit landschap. De auto is uit beeld gehaald; het parkeren in de voorterreinen vindt met uitzondering van een parkeerterrein aan het begin van de oprijlaan alleen onder de gebouwen – volledig verdiept – plaats.

Jan Pommer